Ka Papa Alakaʻi

Kauanoe KamanāHe Lālā Hoʻokumu a Pelekikena HoʻiHe lālā mai ka MH 1983.ʻO Dr. Kauanoe Kamanā kekahi o nā lālā i hoʻokumui ka ʻAha Pūnana Leo a ʻo ia nō ka Pelekikena. Ua hānau ʻia ʻo ia ma Oʻahu a hānau ʻia ma Kalihi a me Kalamaʻula ma Molokaʻi. ʻO ia ka Luna Hoʻokele no ke kula hoʻokolohua ʻo Nāwahīokalaniʻōpuʻu, he kula kaiāʻōlelo hoʻokolohua P-20 o ke Kulanui o Hawaiʻi ma Hilo. Ma ke ʻano he kumu a alakaʻi, hana pū ʻo ia me nā haumāna, nā kumu a me nā ʻohana no ka hoʻōla hou ʻana i ka ʻōlelo a me ka mauli ola Hawaiʻi ma Hawaiʻi. I ko Kauanoe manaʻo, he kuleana ko kākou ma ka hōʻoia ʻana i ke ke ola o ka ʻōlelo Hawaiʻi no ko mua aku.

Kauanoe Kamanā

He Lālā Hoʻokumu a Pelekikena Hoʻi

He lālā mai ka MH 1983.

ʻO Dr. Kauanoe Kamanā kekahi o nā lālā i hoʻokumu i ka ʻAha Pūnana Leo a ʻo ia nō ka Pelekikena. Ua hānau ʻia ʻo ia ma Oʻahu a hānau ʻia ma Kalihi a me Kalamaʻula ma Molokaʻi. ʻO ia ka Luna Hoʻokele no ke kula hoʻokolohua ʻo Nāwahīokalaniʻōpuʻu, he kula kaiaʻōlelo hoʻokolohua P-20 o ke Kulanui o Hawaiʻi ma Hilo. Ma ke ʻano he kumu a alakaʻi, hana pū ʻo ia me nā haumāna, nā kumu a me nā ʻohana no ka hoʻōla hou ʻana i ka ʻōlelo a me ka mauli ola Hawaiʻi ma Hawaiʻi. I ko Kauanoe manaʻo, he kuleana ko kākou ma ka hōʻoia ʻana i ke ke ola o ka ʻōlelo Hawaiʻi no ko mua aku.

 
Pila WilsonHe lālā mai ka MH 1983ʻO Dr. William H “Pila” Wilson kekahi o nā lālā i hoʻokumu i ka ʻAha Pūnana Leo. Ua hānau ʻia ʻo ia ma Oʻahu ma hope o ka neʻe ʻana mai o kona mau mākua i Hawaiʻi ma hope o ke Kaua Honua ʻElua. He Polopeka ʻo Pila ma ke Koleke ʻŌlelo Hawaiʻi ʻo Ka Haka ʻUla o Keʻelikōlani o ke Kulanui o Hawaiʻi ma Hilo. He mākaukau kona ma ka pilinaʻōlelo Hawaiʻi, ka mōʻaukala o ka ʻōlelo Hawaiʻi, a me ka hoʻōla ʻōlelo Hawaiʻi. He mea nui kāna hana ma ka hoʻomohala i nā kānāwai mokuʻāina no ka hoʻonaʻauao ma ka ʻōlelo Hawaiʻi piha me nā kulekele pekelala e mālama a kākoʻo i ke ola o nā ʻōlelo ʻōiwi o ʻAmelika.

Pila Wilson

He lālā mai ka MH 1983

ʻO Dr. William H “Pila” Wilson kekahi o nā lālā i hoʻokumu i ka ʻAha Pūnana Leo. Ua hānau ʻia ʻo ia ma Oʻahu ma hope o ka neʻe ʻana mai o kona mau mākua i Hawaiʻi ma hope o ke Kaua Honua ʻElua. He Polopeka ʻo Pila ma ke Koleke ʻŌlelo Hawaiʻi ʻo Ka Haka ʻUla o Keʻelikōlani o ke Kulanui o Hawaiʻi ma Hilo. He mākaukau kona ma ka pilinaʻōlelo Hawaiʻi, ka mōʻaukala o ka ʻōlelo Hawaiʻi, a me ka hoʻōla ʻōlelo Hawaiʻi. He mea nui kāna hana ma ka hoʻomohala i nā kānāwai mokuʻāina no ka hoʻonaʻauao ma ka ʻōlelo Hawaiʻi piha me nā kulekele pekelala e mālama a kākoʻo i ke ola o nā ʻōlelo ʻōiwi o ʻAmelika.

Larry KimuraHe lālā ma i ka MH 1983Ua ulu a nui ʻo Larry Lindsey Kimura ma Waimea i Kohala Hema ma nā 1940 me kona mau kūpuna, kekahi o nā mānaleo hope loa o kona kaiaulu. Ua aʻo ʻo ia i ka ʻōlelo Hawaiʻi no 40 a ʻoi makahiki ma nā Kulanui o Hawaʻi …

Larry Kimura

He lālā ma i ka MH 1983

Ua ulu a nui ʻo Larry Lindsey Kimura ma Waimea i Kohala Hema ma nā 1940 me kona mau kūpuna, kekahi o nā mānaleo hope loa o kona kaiaulu. Ua aʻo ʻo ia i ka ʻōlelo Hawaiʻi no 40 a ʻoi makahiki ma nā Kulanui o Hawaʻi a he Polopeka nō ʻo ia ma Ka Haka ʻUla o Keʻelikōlani, ke Koleke ʻŌlelo Hawaiʻi o ke Kulanui o Hawaiʻi ma Hilo. ʻO ia kekahi o nā lālā hoʻokumu hoʻi o ka ʻAha Pūnana Leo e kū mau nei.

Keawe LopesHe lālā mai ka MH 2011He Polopeka ʻo Dr. Keawe Lopes ma Kawaihuelani Center for Hawaiian Language ma ke Kulanui o Hawaiʻi ma Mānoa a ʻo ia nō ka hoʻolaukaʻi ʻo Ka Waihona A Ke Aloha, Ka Papahana a Hoʻoheno Mele. ʻO kona mākaukau ʻōlelo Hawaiʻi kekahi kahua ma kona hālau, Ka Lā ʻŌnohi Mai O Haʻehaʻe, i hoʻokumu ʻia me kāna wahine ma ka MH 2005. Ua hoʻopaʻa leo pū ʻo Keawe a ua lilo i moho ma ka Nā Hōkū Hanohano no nā ka Pā ʻŌlelo Hawaʻi me Ka Haku Mele.

Keawe Lopes

He lālā mai ka MH 2011

He Polopeka ʻo Dr. Keawe Lopes ma Kawaihuelani Center for Hawaiian Language ma ke Kulanui o Hawaiʻi ma Mānoa a ʻo ia nō ka hoʻolaukaʻi ʻo Ka Waihona A Ke Aloha, Ka Papahana a Hoʻoheno Mele. ʻO kona mākaukau ʻōlelo Hawaiʻi kekahi kahua ma kona hālau, Ka Lā ʻŌnohi Mai O Haʻehaʻe, i hoʻokumu ʻia me kāna wahine ma ka MH 2005. Ua hoʻopaʻa leo pū ʻo Keawe a ua lilo i moho ma ka Nā Hōkū Hanohano no nā ka Pā ʻŌlelo Hawaʻi me Ka Haku Mele.

Kīʻope RaymondHe lālā mai ka MH 1986 - 2004, 2011 - a i kēia manawaHe Polopeka ʻo Kīʻope ma ka māhele ʻŌlelo Hawaiʻi ma ke Kulanui Kaiāulu o Maui; ʻo ia nō ka luna hoʻomalu o ka māhele Humanities. ʻO Lahaina kona ʻāina hānau a hānai akā ke noho nei ʻo ia me kāna wahine ʻo Lisa Schattenburg-Raymond me kāna mau keiki ma Kula, Maui. Ua puka nō kāna mau keiki ʻelua mai ka Pūnana Leo o Maui.

Kīʻope Raymond

He lālā mai ka MH 1986 - 2004, 2011 - a i kēia manawa

He Polopeka ʻo Kīʻope ma ka māhele ʻŌlelo Hawaiʻi ma ke Kulanui Kaiāulu o Maui; ʻo ia nō ka luna hoʻomalu o ka māhele Humanities. ʻO Lahaina kona ʻāina hānau a hānai akā ke noho nei ʻo ia me kāna wahine ʻo Lisa Schattenburg-Raymond me kāna mau keiki ma Kula, Maui. Ua puka nō kāna mau keiki ʻelua mai ka Pūnana Leo o Maui.

Hulilau Wilson

He lālā ma i ka MH 2011

He mānaleo ʻo Hulilauākea Wilson. Ua puka ʻo ia mai ka Pūnana Leo a me ke Ke Kula ʻo Nāwahīokalaniʻōpuʻu ma ka MH 1999, ka papa mua loa ma hope 100 a ʻoi makahiki i hoʻonaʻauao ʻia ma o ka ʻōlelo Hawaiʻi. Ua puka pū ʻo ia me Ka Haka ʻUla o Keʻelikōlani a he kākoʻo kumu nō ʻo ia o ka Pūnana Leo o Hilo ma mua.

 

Ka Papa Hoʻokele

ʻO Kaʻiulani Laehā ka luna hoʻokele o ka ʻAha Pūnana Leo, he hui ʻauhau ʻole Hawaiʻi nona ka nuʻukia, “E Ola ka ʻŌlelo Hawaiʻi.” Ua komo pū mai ʻo ia i ka ʻAha Pūnana Leo ma ka makahiki 2018, e ʻauamo ana i ke kuleana hoʻokele hou i mea e kōkua aku ai i ka hoʻoulu ʻia o ka papahana.Ma luna o nā makahiki he 38 o ko ka ʻAha Pūnana Leo hoʻomoe ʻana i ke ala hoʻonaʻauao ʻōlelo Hawaiʻi piha, e alakaʻi ana ʻo Kaʻiulani i ke ō a me ka hoʻonui ʻana i ka papahana mole paʻa, ʻo ia nō nā Pūnana Leo a me nā honua hou e hoʻopaʻa hou iho ai i ka ʻōlelo Hawaiʻi ma ko mākou noho kanaka ʻana.ʻAuamo nō ʻo Kaʻiulani i kēia mau kuleana hou ma luna o ke kahua i hoʻomoe mua ʻia ma kāna hana alakaʻi ʻana ma kekahi hui ʻauhau ʻole me kāna hana ma nā polokalamu me nā ʻōpio a me ka ʻimi kālā. Ua ulu mai kona mākaukau mai kāna hana ʻana ma ke ʻano he alakaʻi ʻōpio no kekahi mau polokalamu ʻōpio a i kona alakaʻi ʻana ma ke ʻano he luna hoʻokele o Pacific Links Hawaiʻi Foundation. Ma mua pono o kona hana pū mai ma ka ʻAha Pūnana Leo, ʻo ia nō ka luna ʻimi kālā o Kupu, kekahi o nā hui ʻauhau ʻole hanohano e hoʻoulu nei i nā ʻōpio ma ke kahu pono ʻana i ko kākou moʻomeheu me ka nohona. Ma loko o kona mau kuleana ʻoihana, ua kūpaʻa hoʻi ʻo Kaʻiulani ma luna o ka hoʻomākaukau ʻana i nā ʻōpio no ka ʻauamo pono ʻana i nā kuleana makua ma Hawaiʻi a ma ʻō aku.  Ua hānau a hānai ʻia ʻo Kaʻiulani ma Kuliʻouʻou a ma hope neʻe akula ʻo ia i Kahaluʻu, kahi āna me kāna kāne e hānai nei i kā lāua keiki. Ua puka ʻo ia mai ke kula kiʻekiʻe ʻo Kamehameha a he kēkelē laepua kāna ma ka māhele hoʻokele ʻoihana ma ke kālele ma ke kālā a me kekahi kēkelē Laeoʻo Māhele Hoʻokele ʻOihana.Pōmaikaʻi ʻo Kaʻiulani i ka ulu ʻana i ka wā o ka hoʻohana hou ʻia ʻana o ka ʻōlelo Hawaiʻi ma kekahi mau wahi, ma muli hoʻi o ka nui kūpaʻa o nā kānaka i hoʻokumu i ka ʻAha Pūnana Leo e alakaʻi ana i ke aukahi hoʻōla ʻōlelo Hawaiʻi. Ua ulu kona aloha i ka ʻōlelo Hawaiʻi me kona ʻiʻini e aʻo i ka ʻōlelo Hawaiʻi ma kona wā ʻōpiopio a ua hoʻomaka akula kona ala hoʻopaʻa ʻōlelo Hawaiʻi i kona wā ʻōpio. Ua ulu kona hoi i ke ola o kā kākou ʻōlelo a ke hāpai pū mai nei ʻo ia i ke ola o ka ʻōlelo Hawaiʻi, ʻo ia ka ʻīkoi e Hawaiʻi ai ʻo Hawaiʻi no kākou. 

ʻO Kaʻiulani Laehā ka luna hoʻokele o ka ʻAha Pūnana Leo, he hui ʻauhau ʻole Hawaiʻi nona ka nuʻukia, “E Ola ka ʻŌlelo Hawaiʻi.” Ua komo pū mai ʻo ia i ka ʻAha Pūnana Leo ma ka makahiki 2018, e ʻauamo ana i ke kuleana hoʻokele hou i mea e kōkua aku ai i ka hoʻoulu ʻia o ka papahana.

Ma luna o nā makahiki he 38 o ko ka ʻAha Pūnana Leo hoʻomoe ʻana i ke ala hoʻonaʻauao ʻōlelo Hawaiʻi piha, e alakaʻi ana ʻo Kaʻiulani i ke ō a me ka hoʻonui ʻana i ka papahana mole paʻa, ʻo ia nō nā Pūnana Leo a me nā honua hou e hoʻopaʻa hou iho ai i ka ʻōlelo Hawaiʻi ma ko mākou noho kanaka ʻana.

ʻAuamo nō ʻo Kaʻiulani i kēia mau kuleana hou ma luna o ke kahua i hoʻomoe mua ʻia ma kāna hana alakaʻi ʻana ma kekahi hui ʻauhau ʻole me kāna hana ma nā polokalamu me nā ʻōpio a me ka ʻimi kālā. Ua ulu mai kona mākaukau mai kāna hana ʻana ma ke ʻano he alakaʻi ʻōpio no kekahi mau polokalamu ʻōpio a i kona alakaʻi ʻana ma ke ʻano he luna hoʻokele o Pacific Links Hawaiʻi Foundation. Ma mua pono o kona hana pū mai ma ka ʻAha Pūnana Leo, ʻo ia nō ka luna ʻimi kālā o Kupu, kekahi o nā hui ʻauhau ʻole hanohano e hoʻoulu nei i nā ʻōpio ma ke kahu pono ʻana i ko kākou moʻomeheu me ka nohona. Ma loko o kona mau kuleana ʻoihana, ua kūpaʻa hoʻi ʻo Kaʻiulani ma luna o ka hoʻomākaukau ʻana i nā ʻōpio no ka ʻauamo pono ʻana i nā kuleana makua ma Hawaiʻi a ma ʻō aku. 

 Ua hānau a hānai ʻia ʻo Kaʻiulani ma Kuliʻouʻou a ma hope neʻe akula ʻo ia i Kahaluʻu, kahi āna me kāna kāne e hānai nei i kā lāua keiki. Ua puka ʻo ia mai ke kula kiʻekiʻe ʻo Kamehameha a he kēkelē laepua kāna ma ka māhele hoʻokele ʻoihana ma ke kālele ma ke kālā a me kekahi kēkelē Laeoʻo Māhele Hoʻokele ʻOihana.

Pōmaikaʻi ʻo Kaʻiulani i ka ulu ʻana i ka wā o ka hoʻohana hou ʻia ʻana o ka ʻōlelo Hawaiʻi ma kekahi mau wahi, ma muli hoʻi o ka nui kūpaʻa o nā kānaka i hoʻokumu i ka ʻAha Pūnana Leo e alakaʻi ana i ke aukahi hoʻōla ʻōlelo Hawaiʻi. Ua ulu kona aloha i ka ʻōlelo Hawaiʻi me kona ʻiʻini e aʻo i ka ʻōlelo Hawaiʻi ma kona wā ʻōpiopio a ua hoʻomaka akula kona ala hoʻopaʻa ʻōlelo Hawaiʻi i kona wā ʻōpio. Ua ulu kona hoi i ke ola o kā kākou ʻōlelo a ke hāpai pū mai nei ʻo ia i ke ola o ka ʻōlelo Hawaiʻi, ʻo ia ka ʻīkoi e Hawaiʻi ai ʻo Hawaiʻi no kākou. 



ʻO K. Sean Kekina ka luna hoʻokō o ka ʻAha Pūnana Leo, he hui ʻauhau ʻole Hawaiʻi nona ka nuʻukia, “E Ola ka ʻŌlelo Hawaiʻi.” Ua komo pū mai ʻo K. Sean i ka ʻAha Pūnana Leo ma ka makahiki 2019 ma ka ʻauamo ʻana i ia kūlana hou i ka ʻAha Pūnana Leo e hoʻoulu ana i nā kaiaʻōlelo Hawaiʻi. Ma ka hana pū ʻana me ka Luna Hoʻokele Kaʻiulani Laehā, ʻo ke kuleana nui o Kekina ʻo ia nō ka hoʻonoho ʻana i nā ʻōnaehana, nā kiʻina hoʻokō, me nā hana lawelawe e hua mai ai he kahua ʻoihana paʻa e kūkulu hou ai. Ua ulu kona mākaukau ma ka hana ʻana ma kekahi mau hui ʻauhau kaulana ma ka manakia a hoʻolaukaʻi ʻana i nā pilina kūloko a kūwaho hoʻi e ulu ai lākou me nā lawelawe maikaʻi no ka hui. ʻO kāna hana ma ka hoʻoulu ʻana i ka nui ʻike o ka hui, ka hoʻokele kālā a me ka hoʻoulu ʻana i nā alakaʻi kona mau ikaika e hoʻopaʻa ai i ke kahua o ka ʻAha Pūnana Leo ma kona kūlana luna hoʻokō hou. ʻAʻohe mea e naʻi ana i ko Kekina ʻiʻini nui e lilo ka ʻAha Pūnana Leo i ʻoihana paʻa naue ʻole, koe naʻe hoʻi kona ʻiʻini e ola ai ka mauli ola Hawaiʻi no ko nā hanauna o ko mua aku. ʻIke hoʻi ʻo K. Sean i ke kūlana ola a ō mau o ka ʻAha Pūnana Leo he koʻikoʻi no ka hoʻoholomua me ke kākoʻo ʻana i ke kō o ka nuʻukia “E Ola ka ʻŌlelo Hawaiʻi.”Hānau a hānai ʻia ʻo K. Sean ma Waialua, Oʻahu a ke noho nei ʻo ia me kāna wahine ma Honolulu. He pukana ʻo ia no ke Kula ʻo Iolani a he kēkelē laepua kāna mai ke Kulanui o Hawaiʻi ma Mānoa a me kekahi kēkelē laeoʻo mai ke Kulanui ʻo Kaminaka o Honolulu.

ʻO K. Sean Kekina ka luna hoʻokō o ka ʻAha Pūnana Leo, he hui ʻauhau ʻole Hawaiʻi nona ka nuʻukia, “E Ola ka ʻŌlelo Hawaiʻi.” Ua komo pū mai ʻo K. Sean i ka ʻAha Pūnana Leo ma ka makahiki 2019 ma ka ʻauamo ʻana i ia kūlana hou i ka ʻAha Pūnana Leo e hoʻoulu ana i nā kaiaʻōlelo Hawaiʻi. 

Ma ka hana pū ʻana me ka Luna Hoʻokele Kaʻiulani Laehā, ʻo ke kuleana nui o Kekina ʻo ia nō ka hoʻonoho ʻana i nā ʻōnaehana, nā kiʻina hoʻokō, me nā hana lawelawe e hua mai ai he kahua ʻoihana paʻa e kūkulu hou ai. Ua ulu kona mākaukau ma ka hana ʻana ma kekahi mau hui ʻauhau kaulana ma ka manakia a hoʻolaukaʻi ʻana i nā pilina kūloko a kūwaho hoʻi e ulu ai lākou me nā lawelawe maikaʻi no ka hui. ʻO kāna hana ma ka hoʻoulu ʻana i ka nui ʻike o ka hui, ka hoʻokele kālā a me ka hoʻoulu ʻana i nā alakaʻi kona mau ikaika e hoʻopaʻa ai i ke kahua o ka ʻAha Pūnana Leo ma kona kūlana luna hoʻokō hou. 

ʻAʻohe mea e naʻi ana i ko Kekina ʻiʻini nui e lilo ka ʻAha Pūnana Leo i ʻoihana paʻa naue ʻole, koe naʻe hoʻi kona ʻiʻini e ola ai ka mauli ola Hawaiʻi no ko nā hanauna o ko mua aku. ʻIke hoʻi ʻo K. Sean i ke kūlana ola a ō mau o ka ʻAha Pūnana Leo he koʻikoʻi no ka hoʻoholomua me ke kākoʻo ʻana i ke kō o ka nuʻukia “E Ola ka ʻŌlelo Hawaiʻi.”

Hānau a hānai ʻia ʻo K. Sean ma Waialua, Oʻahu a ke noho nei ʻo ia me kāna wahine ma Honolulu. He pukana ʻo ia no ke Kula ʻo Iolani a he kēkelē laepua kāna mai ke Kulanui o Hawaiʻi ma Mānoa a me kekahi kēkelē laeoʻo mai ke Kulanui ʻo Kaminaka o Honolulu.